In 2012 begint het Waterschap Rivierenland met de plannen voor een grootschalige dijkversterking bij Nieuw-Lekkerland. De veiligheid van de dijk is niet op orde en moet worden aangepakt. Op sommige stukken waar de huizen dicht tegen de dijk aan staan, kiest het Waterschap voor betonconstructies om de dijk te versterken, zodat de huizen niet gesloopt hoeven te worden. Op andere stukken waar wat meer ruimte is, wordt er traditioneel gewerkt met extra zand en klei om de dijk te verstevigen.

Zo ook bij Jeannette en Wout Duis von Damm die in 2015 dan net hun nieuwe woning hebben betrokken. Voordat de werkzaamheden starten wordt het huis precies ingemeten, een zogenaamde nulmeting. Zo kun je bij schade later bepalen of dat is gekomen door de werkzaamheden. Met het waterschap wordt een officiële overeenkomst gesloten waarin staat dat de maximale verschuiving van het huis 10 millimeter mag zijn. Wordt het meer, dan is alle schade voor rekening van het waterschap.

Luister naar de radio-reportage van Hans van Dijk:

Pudding

Het gebied heeft een slappe ondergrond met een dik veenpakket. De een vergelijkt het met dikke yoghurt, de ander noemt het pudding. Als je daar zand en klei op aanbrengt om de dijk te versterken dan gaat de ondergrond bewegen. Om die beweging te beperken moet de grond in dunne lagen worden opgebracht. Anders bestaat de kans dat de grond vanaf de dijk te veel tegen de fundering van het huis gaat drukken.

Tot hun schrik zien de Duis von Damms dat er anderhalve meter aan zand en klei in een keer wordt gestort. Dit blijft niet zonder gevolgen. De meters die aan het huis zijn aangebracht om de verschuiving te registreren slaan na een maand al rood uit. Alle alarmwaarden worden overschreden en de eerste scheuren in het huis worden zichtbaar. Het is het begin van een jarenlange strijd met het waterschap over de aansprakelijkheid van de schade.

Ook David van Zanten woont aan de Lekdijk. Omdat hij heel dicht tegen de dijk aan woont, wordt bij hem een speciale diepwand van beton aangebracht in de dijk. De werkzaamheden blijven ook hier niet zonder gevolgen. De wand die tot 26 meter door het slappe veen naar de hardere zandgrond loopt, geeft al snel heel veel wateroverlast. Hoogstwaarschijnlijk gaat het hier om kwelwater dat langs de palen naar bovenkomt.

Om het overtollige water weg te laten stromen, worden drains aangelegd, kanaaltjes die het water afvoeren. Maar het voorkomt niet dat de gevel vol water wordt gezogen en dat er scheuren in het huis ontstaan. Van Zanten kaart het aan bij het waterschap, maar tot op de dag van vandaag is er geen bevredigende oplossing gevonden.

Lekkende Lekdijk

Uit onvrede over de gang van zaken organiseren een aantal bewoners zich in de stichting De Lekkende Lekdijk. Voorzitter Ad Schouls benadert professor Stefan van Baars, deskundige op het gebied grondmechanica en waterbouw. Deze schrijft een alarmerend rapport met de conclusie dat de dijk is lekgeprikt door de betonnen constructies die de waterafsluitende laag hebben doorboord. Hierdoor is de wateroverlast ontstaan en is de grond tegen de huizen aan gaan drukken waardoor de scheuren zijn ontstaan. Bovendien rijst de vraag of de dijk nog wel veilig is door al deze gebreken.

Waterschap Rivierenland reageert op het rapport met een reeks nieuwe onderzoeken. Zo willen ze zeker weten of de dijk wel veilig is. De conclusie van Deltares over de veiligheid is dat die in orde is, maar dat er intensiever gecontroleerd moet worden of de dijk wel de komende honderd jaar weer mee kan. Anderzijds spreekt het rapport van Expertise Netwerk Waterveiligheid zich niet zo duidelijk uit, zolang de oorzaak van de vernatting van de dijk niet vaststaat. Daar wordt nu aanvullend onderzoek naar uitgevoerd.

En het waterschap heeft de Commissie Van der Vlist ingesteld, die kijkt naar de wijze waarop de schadeafhandeling heeft plaatsgevonden. Deze concludeert dat de bewoners niet serieus genomen zijn, niet door de aannemer, niet door het schade-expertisebureau en niet door het Waterschap Rivierenland. Bovendien is de monitoring van de dijkversterking door aannemer Combinatie Dijkverbetering Molenwaard (CDVM) onzorgvuldig geweest, waardoor het moeilijk vast te stellen is door wie de schade nu precies is ontstaan. Daarom pleit de commissie ervoor om de schade ruimhartig te vergoeden en de causaliteitsvraag te laten rusten.

Nieuwe inzichten

Dijkgraaf Co Verdaas, de hoogste baas bij het Waterschap Rivierenland, zegt bij de presentatie van de onderzoeken en de aanbevelingen dat hij nieuwe inzichten heeft gekregen. "Inzichten die wij ons aan gaan trekken en dat is een eufemisme."

Maar daar is binnen het waterschap niet iedereen van doordrongen. Begin mei 2022 ontvangt de familie Duis von Damm opnieuw een brief waarin het waterschap aangeeft alsnog de werken af te gaan maken op hun terrein. Van een schaderegeling is nog steeds geen sprake.

Dat de schadeafhandeling zo traag en moeizaam verloopt, is bij een aantal leden van het algemeen bestuur van Waterschap Rivierenland in het verkeerde keelgat geschoten. Zo vindt VVD-fractielid Annemieke Stallaert dat er het nodige misgaat bij de interne organisatie. Het heeft veel te lang geduurd voor de problemen uit het veld bij de top van de organisatie terecht zijn gekomen. Daarnaast is de zichtbaarheid van het waterschap in het veld voor de bewoners tijdens de werkzaamheden volstrekt onvoldoende, vult fractievoorzitter Kees Romijn haar aan.

Een deel van de problemen is volgens Stallaert ontstaan door het papieren contract management dat er heel anders uit kan zien dan de werkelijkheid. Zij vindt dat ‘zorgwekkend’. "De aannemer kreeg heel veel vrijheid om problemen zelf op te lossen, maar dan dien je als waterschap wel de vinger aan de pols te houden en dat is niet gebeurd. En het is niet duidelijk waarom dat niet is gebeurd”, stelt Stallaert vast.

Taken van het Waterschap
Wat doet het Waterschap?