Wat zijn PFAS en PFOS nou precies? En wat is het verschil?

“PFAS is een groep van zesduizend verschillende koolstof-fluormoleculen. Deze stoffen zijn door de mens gemaakt en komen niet van nature voor. PFOS is een van de PFAS-stoffen die onder andere werd gebruikt om papier vetvrij te maken en om textiel vuilafstotend te maken. Bovendien blijft PFOS (net als veel andere PFAS, red.) ook bij extreme hitte in stand, zie het als een soort zeep dat heel erg stabiel is.”

Dat heel erg stabiel is. Wat bedoelt u daarmee?

“Heel erg stabiel wil zeggen: het is niet biologisch afbreekbaar. En eigenlijk ook bijna niet te verbranden. Daarom wordt PFOS ook zoveel gebruikt in blusschuim.”

Klinkt als handig spul.

“Ja, absoluut. Maar dat het zo’n sterk spul is maakt het juist ook een probleem. Er zijn heel weinig stoffen die zo slecht afbreekbaar zijn. Dat is ook meteen waarom het inmiddels zo in de belangstelling staat. PFAS worden zeer veel gebruikt en breken niet af. Ze verspreiden zich langzaam over de hele aardbol.”

Is dat dan gevaarlijk?

“Ja. Niet eens zozeer omdat het zo acuut toxisch is, maar het is een stof die niet afbreekt. Dus als je blusschuim gebruikt, dan spuit je het op de grond, dan trekt het in de grond en dan komt het in het grondwater. En als het in het milieu terechtkomt, dan blijft het daar ook zitten. Zo hoopt het zich op in de voedselketen en komt het uiteindelijk bij de mens terecht. We worden er niet acuut ziek van, maar we weten ook niet precies hoe schadelijk het is.”

Nu lees ik hier op een website van een bedrijf dat brandblussers inneemt en recyclet: “Blusschuim bestaat bijna altijd uit water en een schuimvormend middel (vaak PFAS-houdend, red.). Wij hebben een systeem ontwikkeld waarbij beide componenten weer worden gescheiden. Hierdoor houden wij schoon water over en het schuimvormend middel. Beide componenten kunnen weer als grondstof of als gereed product worden gebruikt.” Kan dat?

“Ik weet niet precies wat zij doen. Maar anno 2020 is het heel lastig om het in ieder geval zodanig te scheiden dat je het water weer mag lozen. De normen voor toegestane PFAS in water zijn heel erg streng.”

Maar dat je water zou kunnen hergebruiken als het volledig gezuiverd is, dat snap ik. Maar in dat schuimvormend middel zit PFOS. Wat kunnen we daar dan mee?

“Op dit moment moet je PFOS beschouwen als afvalstof. Het is een stof die op de zwarte lijst staat van Zeer Zorgwekkende Stoffen (ZZS). Je kunt PFOS op dit moment dus niet hergebruiken. Eigenlijk kun je PFOS pas echt vernietigen als je het verbrandt bij meer dan 1000 graden.”

Dus als iemand beweert: ‘Ik ga het als grondstof gebruiken voor een nieuw product’, dan kunnen we zacht gezegd wel stellen dat dat een beetje te optimistisch is?

“Ik kan mij voorstellen dat je tien jaar geleden, toen PFOS nog gebruikt werd in blusschuim, best kon denken: ik ga die stof concentreren en dan kan ik die daarna weer gebruiken. Maar dat is nu niet meer zo. We willen het gewoon niet meer in het milieu hebben, en dus ook niet in blusschuim.”

Het is gewoon rotspul eigenlijk?

“Ja, maar aan de andere kant vinden we het ook fantastisch spul. Daarom is het ook zo vaak gebruikt. Maar ja, milieutechnisch is het inderdaad rotspul.”

*Het expertisecentrum PFAS is een initiatief van TTE Consultants, Arcadis en Witteveen+Bos