“Kijk, zie je dat Patrick?” Veluwebewoner Jaap van den Born loopt met trailbouwer Patrick Jansen over het mountainbikepad bij hem in de buurt. “Hier helemaal langs die baan zijn gaten gemaakt en is grond naar boven gehaald. Vlak naast de voet van die bomen.” Jaap maakt zich zorgen over wat een nieuw aangelegde mtb-route doet met de bomen en de beesten in zijn geliefde natuurgebied, de Veluwe.
In onze uitzending Van wie is de natuur? gingen we op zoek naar antwoorden op Jaap zijn vragen. Hoe kunnen recreatie, economische belangen en natuurbeheer samengaan? En hoe zorgen we ervoor dat al die fietsers in het natuurgebied zijn ‘maatjes in het bos’ niet in de weg zitten? De crowd gaf hem al enkele oplossingen, uiteenlopend van een goed gesprek tot juridische strijd.
Maar Jaap zit niet echt te wachten op een strijd via de rechter. Hij wil eerst weten of zijn gevoel klopt dat de route niet zo handig is aangelegd. Routebouwer, adviseur bosbeheer en mountainbiker Patrick Jansen ziet wel waar Jaap op doelt: kuilen bij de wortels van de bomen. Jansen: “Ik ben niet betrokken geweest bij de aanleg van deze route, maar mijn kraanmachinist had op zijn donder gehad als hij dat zo had gedaan.”
Oud beukenbos
En dat is niet het enige wat Jansen opvalt aan deze route. “Vanuit mountainbikers gezien is het prachtig. Het is een heel leuk baantje, heel uitdagend en technisch, maar ik persoonlijk zou het nooit op deze plek hebben gemaakt. We zitten hier middenin de bossen, een prachtig oud beukenbos. Ik vind hem op deze plek totaal niet passen.”
Hoeveel mountainbikeroutes en mountainbikers zijn er in Nederland?
Volgens de Wielersportbond NTFU zijn er op dit moment zo’n 330.000 mountainbikers in Nederland en ruim 200 officiële mountainbikeroutes. In de afgelopen jaren is het aantal mountainbikers met jaarlijks twee procent toegenomen. Niet alle mountainbikers zijn even actief, legt Eric Kuijt van de NTFU uit. “Het merendeel, 57 procent, gaat er gemiddeld één tot drie keer per maand op uit. Tien procent van de mountainbikers maakt meer dan tien keer per maand een ritje.”
In het afgelopen jaar is het aantal mountainbikeroutes volgens Kuijt met veertig toegenomen, maar dat betekent volgens hem niet dat het aantal kilometer pad voor deze groep recreanten ook is toegenomen. Kuijt: “Op dit moment is er bijna 4750 kilometer aan mountainbikeroute. De nieuwe routes zijn vaak upgrades van oude routes en die worden dan wat kleiner gemaakt, opgesplitst in tweeën om het rondje in kilometers te beperken. Dus je ziet wel een groei in het aantal routes, maar niet in het aantal kilometers.”
Mountainbikers van wandelaars scheiden
Toch is Jansen als fervent mountainbiker en natuurliefhebber wél een voorstander van aangelegde mtb-routes door de natuur. En niet alleen omdat het zijn werk is. Tegenwoordig worden er vooral zogenoemde singletracks, paadjes van vijftig tot honderd centimeter breed, aangelegd. “Je scheidt daarmee mountainbikers van wandelaars en dat is voor beide groepen enorm interessant. Ieder kan gewoon ontspannen recreëren. En de beheerders vinden het ook heel leuk, want die krijgen veel minder klachten. Dus daarmee lossen we echt een groot probleem op. Want juist die sociale conflicten tussen met name wandelaars en mountainbikers, dat is een probleem.”
'Wild' fietsen door kwetsbare natuur
Een andere reden waarom de natuurbeheerders aparte paden aanleggen voor mountainbikers is volgens Jansen niet omdat ze zoveel mogelijk bezoekers willen trekken, maar om die bezoekers te reguleren en uit de kwetsbare natuur weg te houden. Een argument dat andere mountainbikers ook al noemden: hoe uitdagender de aangelegde route, hoe minder mountainbikers ‘wild’ gaan fietsen op plekken waar het niet wenselijk is.
Hoe komt een mountainbikeroute in de natuur tot stand?
Volgens routebouwer en ecoloog Patrick Jansen gaat men bij de aanleg van een mountainbikeroute niet over één nacht ijs en zijn er verschillende fases. “Als je een route wilt aanleggen, dan ga je eerst naar de terreinbeheerders met de vraag of ze interesse hebben en mee willen denken”, aldus Jansen. Vaak zijn er namelijk no-go area’s. Dat zijn veelal de plekken waar de natuur het meest kwetsbaar is, maar het kunnen ook gebieden zijn die om cultuurhistorische redenen belangrijk zijn of waar veel honden loslopen.
Vervolgens wordt er gekeken waar de route dan precies moet komen en dat perceel wordt voorgelegd aan de terreineigenaar. Volgens Jansen is daar vaak ook een ecoloog bij betrokken. “Dat overleg gaat dan een paar keer heen en weer en dan heb je uiteindelijk een ontwerp.” Dan volgt een natuurtoets en een quickscan. Jansen: “Daar is dan altijd een onafhankelijk ecoloog bij betrokken, vaak al de derde persoon met ecologische kennis die ernaar kijkt.”
Met het ontwerp, de natuurtoets en de quickscan wordt een omgevingsvergunning aangevraagd. Tegenstanders (zoals omwonenden) kunnen gedurende deze periode met bezwaren komen waarom de route niet zou moeten worden aangelegd. Wanneer de vergunning is verleend, wordt de route met vlaggetjes uitgezet. In deze fase wordt er ook gekeken of er op detailniveau geen obstakels zijn. Je kan volgens Jansen bijvoorbeeld nog ergens een nest tegenkomen waardoor je moet besluiten de route iets te verleggen. Als deze fases allemaal doorlopen zijn, wordt de daadwerkelijke route aangelegd.
Doodgereden reptielen
Veel natuurliefhebbers vinden dat MTB-paden – ook netjes aangelegde - schade aan de natuur toebrengen. Eén van hen is Harry Hobo, voorzitter van stichting Natuurbelang. Hij verwijst naar een onderzoek waarin een onderzoeker drie jaar lang een mountainbikeroute op de Sallandse Heuvelrug heeft nagelopen. Hobo: “Van tevoren werd gezegd dat er nul procent kans was dat zandhagedissen werden doodgereden, maar nu blijken ze in grote aantallen doodgereden te worden.”
Jansen kent de problemen met de reptielen op de Sallandse Heuvelrug, één van de grootste droge heidegebieden van Europa. Reptielen gaan graag zonnen op de warme en zanderige mountainbikepaden en mountainbikers zien ze door hun snelheid over het hoofd. Jansen: “Dat zijn plekken waar je eigenlijk niet wilt mountainbiken. Niet alleen vanwege die reptielen, maar ook omdat de broedvogels in heidegebieden veel storingsgevoeliger zijn dan die in de bossen. Heideterreinen zijn daarom in de ontwerpfase vaak al een no-go area”, stelt Jansen.
Wandelaars versus mountainbikers
Harry Hobo vindt - net als een aantal andere natuurliefhebbers - eigenlijk dat mountainbikeroutes überhaupt niet in Natura2000-gebieden thuishoren omdat ze de flora en fauna meer zouden verstoren dan wandelaars. Volgens hem zijn er genoeg studies die dat bewijzen.
Met een paar bevriende mountainbikers en zijn vader - die zelf jarenlang boswachter was - heeft Jaap het erover. Wat is nu beter voor de natuur? Wel of geen routes? Jaap zijn vader ziet de voordelen wel van die aparte routes.
VIDEO INVOEGEN 'Vader Jaap' 1m48s
Conflicten in natuur nemen toe
Ook zestig procent van de huidige boswachters en groene boa’s geeft aan aparte paden voor verschillende soorten recreanten een goede ontwikkeling te vinden, zo blijkt uit onze rondgang. Want ook zij hebben de conflicten in de afgelopen jaren zien toenemen in het bos, zo zegt 68 procent. Verder merkt 87 procent dat recreanten in het algemeen (dus niet alleen de mountainbikers) regelmatig van het pad afgaan terwijl dat niet mag in het natuurgebied waar zij werkzaam zijn.
We hebben de natuurbeheerder op wiens terrein de mountainbikeroute is aangelegd om een reactie gevraagd, maar die laat nog even op zich wachten. Later meer
